14/2/07

BELGRADO (22-8-2002)

Beograd. Unha menos cuarto do mediodía. Estou sentado nunha mesiña da terraza do café que hai no extremo do Kalemegden. Ante min, o río Seva desemboca paseniñamente no Danubio. Ríos corpulentos, de paso maxestuoso. Camiñando cara aquí lembrei os versos de Pessoa, coa voz de Ricardo Reis, para Lidia. Eu tamén querería ser agora unha crianza adulta, sen máis paixóns nin máis desexos que moverme como estes ríos.
As tentativas de atopar bus ou tren para Timisoara non deron o resultado apetecido. É un chisco surrealista que, a uns douscentos kilómetros desa cidade romanesa, só teña un tren desde aquí (non desde ningunha outra cidade serbia) e nin un só bus. Aínda máis: o único tren sae as seis menos dez do serán e chega a Timisoara ás once e vinte da noite. Atopar hotel a esas horas pode ser de tolos. Collín billete cara a Bucarest, para chegar alí ás oito da mañá. Coche cama: 2.700 dinars (uns 45 euros).
Voltarei a dar un paseo polas rúas de Belgrado, agora que xa me oriento mellor tras da paseata de onte con Milena Karisic. Polo de agora, rematarei a miña estupenda limonada deixando repusar os meus ollos no paseniño ritmo do Seva e do Danubio.

TRAS DOS ESPELLOS (o comenzo dunha historia)

Chámome Séan Finnegan. A miña vida foi longa e vizosa: amei e odiei, devecín e sacieime. As miñas lembranzas marchan, esvaran cara ao inferno, quizais para gardar sitio alí para este pecador. Pouco importa tal perda: todo foi vivido; abondou con eso. Tamén esvaran as pingas de auga polo bafo dos cristais da ventá. Afora, frío e diluvio, outro inverno sen misericordia neste recuncho fronte ao mar. A primeira vez que vin o mar pareceume inconcibible. Lúa chea no ceo e café no lume. Cinco homes armados descansan e falan baixo as estrelas. Radu Iliescu relata outra vez o seu encontro có mar: cada volta algo varía na súa historia, sempre rescata algunha novidade da súa memoria para modificar unha e outra vez o seu relato, salvándoo dese xeito do tedio. A primeira vez que vin o mar pareceume inconcibible. Agora sinto inconcibible a súa falta. Algunhas cousas non variaban : foi no porto de Constanta, no Mar Negro, e foi un día de agosto de calor cruel. Para un rapazolo de catorce anos coma min aquel cheiro a salitre era o perfume da liberdade. Coñecín a ese romanés con puños de ferro, ollos limpos e alma de lume abordo do Greenland, o clipper no que traballei cáseque tres anos desde que deixara Maracaibo. Aquel cheiro a salitre era o perfume da liberdade, aínda que só fose porque non ulía como as ovellas do meu pai. Deixei a miña aldea nas montañas na procura de algo mellor do que tiña, e abofé que o atopei. Traballei duro, eso si; deixei a pel en mil barcos percorrendo lugares que nin sabía que existían. Lúa chea no ceo e café quente que se reparte entre cinco homes armados. Radu segue a falar baixo as estrelas, e todos escoitamos. Ao noso carón descansan os cabalos e a recua de negros que levamos á feira de Natchez. Paso a man polo cristal e borro o bafo do cristal. O frío fire a miña pel mentres enxergo, entre o diluvio, as olas rompendo na praia. Radu segue a pintarnos, có seu inglés inzado de romanés, alemán e Deus sabe qué máis, cómo foi que deixou a súa aldea transilvana e chegou ao mar. O lume reflíctese no seu rostro curtido e nos seus ollos verdes, e todos escoitamos. Nin Bob nin Tedd nin o xove Jimmy saben do mar. Eu si: tres anos no Greenland ensináronme dabondo. No Greenland, Deus chamábase Homer Stone, o noso capitán, e a súa palabra era lei para todos. Cruzabamos o atlántico con calquera mercadoría, legal ou non, e traballábamos arreo en calquera choio que se nos indicara: cargar azucre, descargar tabaco, fregar a cuberta, defender a tiros a nave, descargar azucre, cargar tabaco. Homer Stone sempre foi xusto con todos; duro coma un croio e espilido coma un diaño, mais xusto coa súa xente. Foron bos tempos aqueles. Na praia, os homes da aldea dirixen aos bois que tiran das barcas de pesca: póñenas a salvo das olas, a cada volta máis bravas. Deixo a fiestra e volto a sentarme na pequena mesa deste meu cuarto. Saboreo outra copiña de viño de Porto. Fai ben contra a friaxe. Negreiros, clippers, baleeiros... Teño viaxado en cáseque calquera cousa flotante desde aquel lonxano día en Constanta, xa vai para trinta anos. Agora non está no seu amado mar. De cando en cando Radu deixa por un tempo o mar, como quen deixa unha amante esixente de máis. Proba sorte noutra cousa, pouca sorte as máis das veces, e acaba voltando a se enrolar. Agora é unha desas veces lonxe do mar: tropezamos en Savannah, mentres nos arrastrabamos de taberna en taberna, cun fulano que Radu coñecera tempo atrás noutro barco. Bebemos alcohol, falamos dos degoiros da vida e pagamos amores mercenarios. El presentounos a Tedd, e Tedd propúxonos unírmonos a eles. Eran tipos duros a cabalo e o choio era atrapar escravos fuxidos. Cobrábanse boas recompensas, ou vendíanse ben nas feiras, e os cartos repartíanse por igual. Precisaban de dous o tres homes máis porque ás veces non daban abondo para atrapar as súas presas e ter conta da recua de negros coa que cruzaban o vello sur. Había que pór o cabalo e as armas un mesmo. Facíanse cartos rápidamente. Todo semellaba doado. Aceptamos. ¿Se boto en falla a miña terra? A primeira noite que durmín abordo dun barco soñei coa miña aldea e coa miña xente. Nunca máis volvín a soñar tal.Non sabería que facer se tivese que voltar alá. Aquel xa non é o meu mundo. Aínda así, de cando en vez, eu era quen de detectar en Radu unha morriña xamais confesada. Aquel xa non é o meu mundo, aínda que as lembranzas sigan a ser moitas. ¿Conteivos algunha vez a historia do espello e do morto? Si, Séan, sei que a ti si... ¿Queredes oíla agora? Pronto subirá a patroa a anunciar o xantar. Seremos só o cura do cuarto do fondo e eu. Pouca clientela estes días na fonda. Arrimo a botella de Porto á beira da mesa e saco dun caixón os papeis. Papeis garabateados de vellas historias, farrapos arrincados da miña moribunda memoria. Tamén algunhas historias escoitadas de Radu. Foi no inverno antes de que eu cumplira seis anos, nunha aldea non lonxe da nosa. Morrera un irmán do me avó, o vello Ioan, e alá marchamos meus pais, meu irmán maior e servidor. Un velorio en Ardeal évos todo un acontecemento, meus amigos; alá non se andan con leiras. Tras do pasamento e funeral, unha boa mesa: chourizos, touciño afumado, papas de millo, polo ao forno e, para beber, augardente a esgalla. Se un era quen de se fixar na luz especial que asomaba aos ollos do vello Radu contando historias daquel mundo tan lonxano, podía detectar esa morriña que el nunca confesaría.

CANÍBALES NO CUARTO DE BAÑO

Moi ben, moi ben. Poida que teñades razón e esto non sexa máis que un soño. Crédeme se vos digo que nada desexaría máis que espertar e atopar que todo non foi outra cousa que un pesadelo. Ogallá. O certo é que non todo nesta historia acaba de ter moito sentido se o paras a pensar pero, ¿serve a lóxica para delimitar o soño da vixilia? E aquí me tendes: ben acochadiño na cama, quedo e silandeiro, tremendo de medo e pregando para que eses caníbales non me atopen e me maten. E desde aquí tento lembrar como encomezou todo e como foi que as cousas chegaron a este punto.
Non é doado atopar un comezo. Non son quen de lembrar ter vivido neste piso sen a ameazante compaña dos caníbales do cuarto de baño, pero tampouco estou certo de que estiveran xa aí cando meus pais o mercaron. Non tería moito sentido, ¿non si? E non estaban eles tan só: estaba tamén o descoñecido ocupante do cuarto dos meus país; ninguén sabía quén era, mais todos coincidían en que era moito máis perigoso e ameazante que os mesmos caníbales. Probablemente polo absoluto misterio que o arrodeaba. Tampouco son quen de lembrar a data de chegada deste misterioso personaxe -se é que a houbo-, pero a súa estancia obrigaba ós meus pais a durmir no cuarto dos invitados.
Ningunha desas dúas habitacións abríuse nunca así que, non sei como se amañaban, nin os caníbales nin o personaxe misterioso, para facer a súa vida sen sairen nunca daqueles pequenos espacios. Pero estaban alí, sempre estaban alí. No caso dos caníbales a súa presencia facíase moito máis evidente: desde calquera recuncho do piso podíase escoitar o abafante latexo dos seus tambores, rítmico e obsesivo, enchendoo todo, impoñéndose mesmo á radio e á televisión e deixando escorregar polas nosas peles lenturentos calafríos. E se pasabades polo corredor que vai da cociña á porta do salón, xusto no medio atopabaríadesvos a porta do cuarto de baño, cun cristal ondulado e traslúcido, e poderíades intuir as siluetas dos cinco caníbales, o seu cheiro a bravío e a selva escura e remota, e tamén escoitar as súas inintelixibles conversas, ora marmuñantes, ora a berros iracundos e desafiantes.
A presencia do misterioso hóspede da habitación dos meus pais éravos, pola contra, ben discreta. Máis que discreta: indetectable; nada, absolutamente nada -nin ruídos, nin olores, nin tan sequera misteriosas vibracións- podía facer saber nin intuir que naquela habitación sempre pechada vivía alguén. Con todo, sabíase positivamente que así era. ¿Por qué? Non podería respostarvos. E era meirande aínda o misterio sobre a personalidade deste personaxe. Nin sequera sabiamos se era home ou muller. Pero sí que tiñamos a inexplicable certeza de que, como xa vos dixen, quen queira que fose, era máis perigoso cos mesmos caníbales.
Así as cousas, a nosa vida na casa tiña pouco en común coa que a maioría das familias poderían chamar normal. O permanentemente ocupado cuarto de baño obrigábanos a procurar os aseos públicos para as nosas necesidades máis habituais -tamén de noite, que era cando máis latoso resultaba todo-. Para duchas e outras hixienes máis completas tiñamos que nos valer das instalacións da piscina municipal, trescentos metros rúa abaixo. Agora que reparo nelo doume de conta do extraño que resulta non ter un cuarto de baño propio: sempre peregrinando dun a outro sen coñecer nunca a auténtica e radical intimidade dun cuarto de baño que podas considerar verdadeiramente teu.
Nunca trouxen amigos a casa. Sempre quedaba con eles na rúa ou nas súas casas, e tamén íbamos moitas veces ós extensos solares baleiros que tiñamos tres rúas máis alá para xogarmos ó fútbol. A calquera sitio agás a miña casa. Dábame medo. E tamén algo de vergoña que os rapaces soubesen dos estraños intrusos que tiñamos vivindo con nós.
Tampouco os meus pais tiñan moitas visitas. Sómentes viñan, de cando en vez, algúns amigos ou familiares moi íntimos que xa sabían do asunto da habitación e o baño ocupados. Ningún deles quería ser un maleducado e non dicían nada, pero podíaselles ver que non lles resultaba doado vir ata alí. Viñan por educación e pola amizade, non polo prazer da visita en sí. Xa me entendedes. E por moi íntimos que foran máis dunha vez algún marchou á carreira cando o balbordo de oubeos e tambores remataba por lles esganifar os nervos. Non se lles podía culpar: aínda nós mesmos, vivindo naquelas condicións tantos anos, pasabamos ben medo en máis dunha ocasión. Na nosa propia casa.
Nunha ocasión un técnico viu ver a nosa lavadora, que levaba uns días perdendo auga e apagándose soa, e escoitou os ruídos que viñan desde o corredor. Deixou caer a ferramenta e ergeuse dun só brinco, pálido coma o mármore. "¿Qué carallo foi eso?". Miña nai non soubo qué lle dicir. "Xente que temos no cuarto de baño", cáseque marmuñou poñéndose vermella coma unha cereixa. O home achegouse ata a porta armado cunha impoñente chave inglesa e mesmo chegou a pegar o seu rostro ó cristal. Non sabemos qué foi o que viu pero, de súpeto, deu un berro terrible e recuou ata a parede tremendo coma unha folla verde. Alí mesmo caeu sentado, coa súa man aferrando aínda a chave inglesa, sen que dera en reaccionar ata que se lle achegou miña nai. Tiña os ollos perdidos non sei ónde e chocábanlle os dentes. Tentou erguerse mais non puido. E liscou coma un neno, cáseque a catro patas ata a porta balbucindo non sei qué. Nin tan siquera volveu polas ferramentas: viñeron por elas outros compañeiros seus, que remataron o choio da lavadora e marcharon sen dicir nin mú. Conto esta historia porque foi a única ocasión na que escoitamos rir ós caníbales. Unhas gargalladas afiadas e escuras que ecoaron no silencio do piso có pobre daquel home paralizado de auténtico terror.
Nunca nada semellante pasou có outro intruso. Nin unha soa vez escoitamos o máis lene marmuño ou ruidiño: era talmente coma se o cuarto estivese baleiro. Mais non era así e sabiámolo todos, como sabiamos que o que alí se acochaba era moito peor cós estrondosos inquilinos do cuarto de baño.
Alguén poderá pensar que era unha parvada seguir vivindo nun piso naquelas condicións. A verdade é que non sabería dicir por qué non tiñamos marchado dalí. Esta cuestión é das que me fan pensar se todo esto non será un maldito pesadelo: nos soños non impera a lóxica nin a normalidade. Mais ás veces tampouco abundan na vida real. Por iso non podo estar certo de se estou a vivir algo real ou non. Pero teño medo, moito medo.
Todo precipitouse desde hoxe pola mañá, cando o silandeiro hóspede do cuarto dos meus pais abriu a porta e saiu. Tampouco desta volta houbo nada que anunciase o acontecimento. Miña nai e máis eu estabamos na cociña: ela encomenzando xa algúns preparativos para o xantar, eu lacazaneando un pouco, o almorzo a medio comer, cos pasatempos do xornal do día anterior. Entón escoitámolo. Ábrese unha porta no fondo do corredor e os dous sabemos, nese mesmo intre, que é a do seu cuarto. Supoño que debín pasar algo de medo pero o certo é que non deu tempo a moito: asomaba xa pola porta da cociña un rapaz loiro e menudiño duns trintaepoucos anos. Presentouse mais non facía falta tal. Tras dun segundo de sorpresa recoñecimolo sen dúbidas. Xa sabiamos quén era o perigoso personaxe.
A historia -ben que o sinto- tórnase aquí algo confusa. Sei que recoñecimos ó tal rapaz pero agora non podería dicirvos quén era con exactitude, aínda que sí que a súa peligrosidade confirmárase dabondo. Tratábase dunha das persoas máis buscadas pola policía, non lembro moi ben por qué, dunha sorte de psicópata ou asasino terrible. O seu rostro e nome asociáronseme instantáneamente a borrosas imaxes televisivas en branco e negro con multitudes correndo, moitas luces de policía e de ambulancia e ton de traxedia na voz do locutor.
Máis abraiante aínda foi o que aconteceu de seguida. O rapaz dirixiuse amigablemente a nós e todo temor desapareceu. Así, de súpeto. Díxonos que el nunca fora culpable dos crimes dos que o acusaran, que tiña sido sometido a unha caza peor cá dunha besta e que xa cansara de se agochar naquela habitación; que decidira dar a cara e demostrar por fin perante todos a súa inocencia. E miña nai e máis eu -e máis tarde tamén meu pai- soubemos, con toda certeza e sen máis probas que as súas verbas, que dixera a verdade. Así de doadamente esvaírase aquel convencimento anterior do terrible perigo agochado tras daquela porta.
Por suposto que me decato das lagoas e contradiccións do que veño de contarvos. ¿Cómo podiamos ter esa certeza da sinceridade dun presunto asasino que traía tolas ás policías de medio mundo? ¿E cómo puido manterse oculto tanto tempo nun lugar tan simple? ¿E de qué pensaba valerse para enxugar a súa maltreita imaxe? ¿Só da súa palabra coma con nós? ¿E por qué todos esos baleiros no meu recordo se todo esto foi hoxe pola mañá? Estas e outras preguntas non fan se non incrementar o surrealismo de toda esta historia, o sinsentido dunha longa sucesión de feitos que nin eu mesmo podo entender e que foron desembocando na miña anguriante situación agora mesmo: metido na miña cama e cuberto ate as orellas, tremendo coma un bimbio e cun pánico atroz atragaoado na gorxa.
Como vos viña contando, o verdadeiro pesadelo desencadenouse hoxe, o día no que por fin coñecemos ó estraño ocupante do cuarto dos meus pais. E eso que despois de coñecelo todo foi ledicia na casa: tiñamos gañado un amigo e tal foi o trato que desde un comezo lle demos. Comeu con nós e, ben pronto, fixo moi boas migas comigo. Tiña unha voz doce e profunda e, cos seus ollos azuis e tristeira mirada, invocou en min a imaxe dun elfo dos libros de Tolkien. Contaba historias moi fermosas e divertidas: historias de pistoleiros do vello oeste, dun home moi santo a quen un anxo lle pediu o sacrifizo do seu único fillo, e dun desditado ser -medio home e medio touro- que vivía nun labirinto. Pregunteille polos sitios que percorrera na súa fuxida pero respostoume con evasivas e tentando cambear de conversación, sempre con exquisita afabilidade e sen perder o seu engaiolante ton de voz que, por veces, semellaba soar con certas inflexions estranxeiras. O certo e que non lembro ter chegado a saber de ónde era no pouco tempo que quedou connosco.
Esa noite meus pais invitaron a un matrimonio amigo a tomar un café e presentaronlles ó recén chegado -é un dicir porque levaba xa tempo na casa-. Os primeiros recelos ó saberen quen era, ben pronto tornaron en sorrisos, confianza e animada charla; tal era a abraiante facilidade que el tiña para facerse querer. Non pensara nesto ata agora pero, se cadra, a tal virtude poderíalle ser de moita utilidade se realmente fora o despiadado criminal que... pero non, non; imposible que con aquela voz, aqueles ollos,... en calqueira caso, non tivemos tempo de sabelo. Todo sucedeu moi deprisa. Meus pais, os dous invitados e o rapaz loiro sentaron, ó redor da mesiña có café, no sofá e nos dous sillóns, colocados para a ocasión una carón do outro, xusto enfronte do sofá. Detrás dos sillóns, no chan e a carón do televisor, algo alleo a conversa dos adultos sentei eu.
Sonou coma se fose un pequeno estalido, coma a renxedura dunha delgada táboa que quebra. Ou dunha porta moito tempo pechada que se abre por vez primeira. Quedei paralizado de medo, do terror máis absoluto que teña sentido na miña vida. Cáseque quedei sen sentido: recordo algo confusamente escoitar os berros dos caníbales no corredor e o estoupido da porta do salón ó abrirena violentamente. Non os vin entrar porque, pola miña situación, a porta quedaba ás miñas costas e detrás dos sillóns, que tamén impedían que eles me poideran ver. Xa vos digo que cáseque perdín o sentido: fiquei alí atenazado, coma nun trance, cos aterrados berros da xente do salón, o ruidos de louza escachándose e os feros oubeos dos salvaxes inzando o ar. Cando acordei un pouco só se escoitaba a televisión e ós caníbales conversando a voces na súa ignota língua. Rían e berraban, e por veces empezaban monocordes cantos que remataban en chiídos desgarradores. Cheiraba a bravío e a algo amargo que non podía identificar. Era evidente que non repararan na miña presencia, e eso que dous deles sentábanse nos sillóns tralos que eu me agochaba. Arrastreime moi paseniñamente ata a beira do sillón da esquerda e, totalmente anicrado contra o chan, asomeime para ver en que rematara todo. Incluso se esto é un soño, se nada desto é real, nunca poderei esquecer o que vin alí, no salón da miña casa.
As paredes estaban emporcadas de sangue ata o teito. Estrados polo chan, e mesmo por entre os caníbales, había moreas de osos , moitos deles aínda con pequenos anacos de carne. Unha meda de talladas, arrodeada de xigantescos coitelos e machetes, enchía a mesa e zumegaba sangue formando un pequeno charco. A ela ían e viñan as mans dos salvaxes, que mordían e mastigaban nelas coma feras, rindo e berrando cas bocas cheas e deixando esvarar sangue polas súas fazulas e queixos. Ós seus pes, as cabezas dos meus pais, dos invitados e do loiro rapaz que viñamos de coñecer hoxe pola mañá: os ollos en branco e a máis inquedante expresión de puro terror nunhas facianas irrecoñecibles na súa horrenda desfiguración.
Por fin estaba a ver ós caníbales. Cinco homes de pel escura, non exactamente negra senon máis ben cobriza, cáseque espidos e con coloridas cintas arrodeando ós seus rizos e abondosos cabelos. Ían descalzos e sen adornos corporais, agás as enfeitizantes cintas do pelo e os taparrabos. Semellaban moi fortes aínda que non fosen demasiado altos, e mirar para eles era talmente saborear o medo en estado puro: infinitamente peor que cando estaban no cuarto de baño; agora estaban fora, aí mesmo. E viñan de matar e medio devorar ós meus pais e á outra xente, incluíndo o misterioso ocupante da habitación dos meus pais, que tan perigoso coidabamos. Agora as súas voces soaban preto coma nunca e ó seu desagradable cheiro inzaba a casa, unha casa que era xa súa. Agora xa non eran tan só unha presencia oculta, unha eiva do noso fogar. Non, agora eran os amos da casa: eran cairos na crúa carne sangrante, eran ollos ebrios de placer asasino e eran, sobre todo, terror no espiñazo do que vos fala: alí anicrado tras dos sillóns.
Só había un sitio polo que eu poidera sair do salón sen ser visto: a porta corredeira que daba ó meu cuarto. Estaba medio aberta e unha grosa cortiña cubría o seu espacio. Desde o sillón da miña esquerda ata ela habería dous metros e cáseque todo ese espacio viña ocupado por unha mesa de comedor, baixo a cal -e unha das sillas que a arrodeaban- tería eu que me arrastrar ben paseniñamente para poñerme a salvo. Non era empresa doada nin moito menos: o oco entre as patas da silla polo que tería que pasar era cáseque xusto para o meu corpo. Un movimento en falso e a silla moveríase e faría bastante ruido. Eso se antes non me vían arrastrándome alá embaixo.
Aínda non sei moi ben como fun quén de facelo. Movínme lixeiro coma unha cóbrega e en absoluto silencio a pesares da desesperada certeza de que me ían ver, de que a medio camiño baixo a mesa aquelas mans untadas de sangue pillaríanme polas pernas. A idea batíame na cabeza e trabábame no estómago mentres tentaba fuxir: apretaba os dentes de rabia e corríanme bágoas de medo a morrer. E así e todo fíxeno e cheguei ó meu cuarto, onde me agardaba a miña cama co meu pixama baixo a almofada.
¿E qué podía facer para fuxir de aquí, desta casa tan abafante nun tempo e agora inzada de morte e sangue? Sei que o que estou facendo agora parécevos unha toleada, outro sinsentido desta historia absurda que insistides en ver coma un mal soño. Pois por eso mesmo esta é a única saída que vou tentar. Vestín o pixama e metínme na cama, cubríndome ben e ficando silandeiro porque eles seguen aí ó ladiño. E aquí me tendes: ben acochadiño na cama, quedo e silandeiro, tremendo e chorando de medo e pregando por que todo sexa só un mal soño. Porque aínda que non lembro outra vida diferente, unha vixilia distinta deste pesadelo, ogallá estea trabucado e poida espertar antes de que me atopen e me maten.